Gra na szybkich nawierzchniach rządzi się swoimi prawami. Wie o tym każdy kto ma okazję zagrać na dywanie, trawie (także sztucznej), parkiecie czy tarafleksie. W poniższym opracowaniu Tom Gullikson i Doug MacCurdy analizują w sposób niezwykle wszechstronny taktykę gry na szybkich kortach. Myślę, że każdy zawodnik bez względu na poziom wytrenowania czy nawet rodzaj nawierzchni na której gra, znajdzie w tym materiale coś dla siebie.
Opracowanie to można znale?ć w Coaches Review nr. 27 i 28 pod nazwą „Fast Court Tactics — Part 1” i „Fast Court Tactics — Part 2”.
Szybkie korty to takie nawierzchnie jak trawa, niektóre korty twarde i dywany. Na szybkich kortach piłka ma tendencje do większego poślizgu a kozioł jest stosunkowo niski. Wysokość nad poziomem morza i rodzaj piłki również ma wpływ na szybkość gry. Lżejsza piłka i większa wysokość może sprawić, że średnio szybkie korty wydają się naprawdę szybkie.
Przed rozważaniami na temat taktyki zastanówmy się najpierw nad niektórymi mentalnymi, fizycznymi i technicznymi czynnikami które mogą mieć wpływ na odnoszenie sukcesów na szybkich nawierzchniach.
Czynniki mentalne:
Tenis na szybkich nawierzchniach wymaga intensywnej koncentracji w krótkich okresach czasu. Wszystko dzieje się tak szybko, że zawodnik musi być w pełni skoncentrowany aby sprostać szybkości piłki. Chwilowy spadek koncentracji może spowodować 2 lub 3 niewymuszone błędy i w konsekwencji kosztować na przykład utratę swojego serwisu lub stratę całego seta.
Podstawowym mentalnym nastawieniem na szybkiej nawierzchni powinno być zdominowanie przeciwnika i dyktowanie tempa rozgrywanych punktów. Reagowanie jedynie na uderzenia przeciwnika nie pozwoli ci zajść zbyt dalego na szybkich kortach. Jednym z największych wyzwań, jakie stoją przed zawodnikiem preferującym wolne nawierzchnie a grającym na szybkich jest zrozumienie i zaakceptowanie faktu, że będzie robił więcej błędów niż zwykle. Również będzie mu trudno ustanowić swój rytm. Naucznie się akceptowania tych warunków i radzenie sobie z nimi jest częścią gry na szybkich nawierzchniach. Pamiętaj, że obydwaj gracze otrzymują więcej łatwych punktów od przeciwnika.
Na ogół wyniki setów są bardziej wyrównane gdyż na szybkich kortach trudniej jest przełamać serwis. Z tego powodu zawodnik musi czuć się komfortowo i pewnie w końcówkach setów i tie-breakach.
Czynniki fizyczne
Dobre widzenie piłki, szybka reakcja na zagrania przeciwnika to wielkie zalety. Gdy połączymy je z dobrą antycypacją te wszystkie elementy pozwalają zawodnikowi obrócić szybkość nawierzchni na swoją korzyść.
Dynamika ruchów ma kluczowe znaczenie i na nią powinien być położony nacisk podczas treningu. Ponieważ piłka odbija się dość nisko, zawodnicy generalnie powinni schodzić nisko na nogach i utrzymywać nisko środek ciężkości w czasie przygotowania do uderzenia, nawet w nieco większym stopniu niż na wolnych kortach.
Balans dynamiczny jest dużą premią gdyż wszystkie ruchy muszą być wykonywane szybko i efektywnie.
W okresie gry na szybkich nawierzchniach upenij się, że trenujesz wytrzymałość poza kortem ponieważ szybka gra przynosi mniej korzyści aerobowych. Dobrze rozgrzej się przed grą na szybkiej nawierzchni. Zawodnik musi być przygotowany do wykonywania szybkich i nagłych ruchów od samego początku gry.
Czynniki techniczne
Zawodnicy wygrywający na szybkich nawierzchniach przejawiają rozmaite style gry, mocne strony i słabości. Znakomite serwowanie jest oczywistym walorem. Zawodnicy obdarzeni dobrym serwisem są w stanie dzięki pierwszemu serwisowi wygrać 80% punktów. Dokładność połączona z duża mocą przyniesie wiele korzyści. Serwisy grane slice’m są niezwykle skuteczne na szybkich nawierzchniach.
Drugim kluczowym elementem jest return. W przypadku tenisa męskiego na kortach trawiastych średnia ilość uderzeń zagrywanych w poszczególnych punktach wynosi mniej niż dwa (oczywiście w przypadku dwóch dobrze serwujących zawodników). Serwis i nieudane returny składają się na przeważającą liczbę punktów. Returnowanie pierwszych serwisów ze względną skutecznością oraz wykorzystywanie okazji oferowanych przez drugi serwis przeciwnika jest tym co prowadzi do przełamań serwisu. Zdolność do szybkiego „załadowania” uderzenia i wykonania niewielkiego zamachu gdy jest to konieczne podczas returnu jest bezcenną umiejętnością.
Granie neutralizującymi i ofensywnymi uderzeniami stojąc blisko linii głównej, pozwala zawodnikowi dyktować tempo gry. Rozwijanie timingu aby wykorzystać siłę uderzenia przeciwnika i zagrać piłkę blokiem, często ofensywnie jest doskonałym pomysłem.
Zmniejszanie bardzo silnego topspina przy returnach i uderzeniach z głębi sprawia, że uderzenia stają się na szybkich nawierzchniach bardziej penetrujące. Ofensywne slice’y z backhandu mogą być zabójcze, podczas gdy slice zagrany wolno i defensywnie często przemienia się w wystawkę. Wchodzenie w piłkę z zastosowaniem niewielkiej rotacji bocznej wywiera większą presję na przeciwniku niż mocny lift, który jest tak skuteczny na wolniejszych kortach.
Dobrzy woleiści są w swoim żywiole na trawie czy na tarafleksie. We?my na przykład listę zwycięzców Wimbledonu w ciągu ostatnich 20 lat. Wśród meżczyzn, zdecydowana większość wielokrotnych mistrzów to gracze typu serve & volley tacy jak McEnroe, Becker, Edberg i Sampras. Gracze serve & volley są rzadziej spotykani (obecnie prawie nie istnieją) w kobiecym tenisie. Jednakże Navratilova, Mandlikova i Novotna zdobyły razem 12 tytułów.
Umiejętności techniczne konieczne do skutecznej gry wolejowej to głównie umiejętność grania penetrujących pierwszych woleji, bezlitosne kończenie wyższych woleji, dobry touch przy niskich piłkach i bardzo solidne smecze. Zdolność antycypacji i właściwego ustawiania się jest niezbędna. Uderzenia techniki zaawansowanej, takie jak półwoleje, smecze z backhandu i całą różnorodność woleji sytuacyjnych, są bardzo ważne i pozwalają woleiście utrzymywać się w wymianie. Uderzenia sytuacyjne to na przykład sięganie do trudnych passingshotów lub instynktowne odegrania piłek zagranych z dużą siłą na ciało.
Taktyka pięciu sytuacji meczowych
Serwis
Sam serwis i sposób jego taktycznego użycia ma ogromne znaczenie na szybkich kortach. Umiejętność zagrania serwisu slicem pozwala zawodnikowi wyrzucić przeciwnika z kortu lub zagrać w ciało rywala gdyż piłka zakręca nawet po odbiciu się od ziemi. Serwis może być użyty do natychniastowego zdobycia punktu, otwarcia kortu lub w ostateczności do uniemożliwienia przeciwnikowi zaatakowania serwującego.
Podczas gdy serwowanie na słabszą stronę jest oczywistą taktyką, wielu zawodników potrafi świetnie returnować z obydwu stron. Tak więc regularna (a najlepiej nieregularna) zmiana kierunku serwisu zapobiegnie wypracowaniu przez przeciwnika dobrego rytmu i pewności. Serwis na ciało, niezwykle skuteczny na szybkich nawierzchniach jest zwykle niedostatecznie wykorzystywany i daje returnującemu jeszcze jeden powód do zmartwień.
Silny kick może być używany dla urozmaicenia ale jest mniej skuteczny niż na wolniejszych nawierzchniach. Serwis na sewnątrz na silną stronę przeciwnika otwiera kort dla woleja w słabszą stronę rywala.
Dla graczy posiadających bardzo dobry serwis, drugie podania może być również potężną bronią. Wielu zawodników wydaje się wychodzić z założenia, że korzyści wynikające z szybkiego drugiego serwisu przeważają nad możliwością zrobienia paru dodatkowych podwójnych błędów serwisowych.
Jest z całą pewnością możliwe wygrywanie na szybkich kortach bez wspaniałego podania ale woleje i agresywna gra z głębi musi być wykorzystywana na niemal perfekcyjnym poziomie.
Return
W idealnym świecie, return na szybkich kortach powinien być grany tak agresywnie jak to tylko możliwe. Należy jednak pamiętać aby celować w duże powierzchnie na korcie. Returnujący powinien mieć plan gry przeciwko dobremu serwisowi, jednakże musi być przygotowany na zagrywanie sytuacyjnych returnów gdzie utrzymanie piłki w grze staje się nadrzędnym priorytetem.
Pozycja returnującego powinna być blisko linii głównej nawet przeciwko mocno serwującym rywalom. Zwykle stawanie daleko z tyłu i robienie bardzo obszernych zamachów nie jest zbyt efektywne.
W planowaniu returnu pierwszego serwisu następujące rzeczy mogą służyć jako lista priorytetów:
Jeśli słabsza strona istnieje to returnujemy na tą stronę serwującego
Jeśli serwujący nie ma oczywistej słabości to returnujemy głęboko przez środek lub po krosie
Daj serwującemu zagrać pierwszego woleja. Graj w słabszą stronę jeśli to możliwe.
Jeśli jesteś dobrze ustawiony to return po prostej może natychmiast zepchnąć przeciwnika do defensywy.
Drugie serwisy to lepsza okazja dla returnującego do ataku. Returny po linii stają się łatwiejsze do zagrania gdy masz więcej czasu. Taktyka „chip and charge” (zblokuj i atakuj siatkę) dobrze się sprawdza a „hit and charge” (uderz i atak na siatkę) działa jednakowo dobrze jeśli nie lepiej. Okazyjne zastosowanie taktyki return — volley jest flustrujące dla serwującego.
Po dobrym returnie nie cofaj się lecz bąd? gotowy aby ruszyć w następnym uderzeniu do przodu lub zagrać woleja z zamachem, gdy przeciwnik jest w defensywie.
Gra z głębi
Najlepsi na szybkich nawierzchniach nie wycofują się daleko za linię główną. W pojedynkach pomiędzy dwoma bardzo dobrymi zawodnikami szybkich nawierzchni takich jak Davenport — V. Williams albo Sampras — Agassi, rywale przeważnie stoją blisko linii głównej i szukają okazji do ataku. Safin i Kafelnikov z powodzeniem stosują tą taktykę. Lleyton Hewitt gra głównie blisko linii głównej i próbuje dominować. Jednak, gdy jest zepchnięty do defensywy daleko za linię główną to porusza się z błyskawiczną szybkością, zachowuje wspaniałą równowagę dynamiczną i imponuje zdolnościami kontrataku. Ta kombinacja umiejętności czyni go niezwykle trudnym do pokonania.
Na szybkich kortach długie wymiany z głębi to rzadkość. Wykorzystanie okazji do zaatakowania siatki albo zagrania wymuszającego błąd uderzenia z głębi powinno być zawsze na pierwszym miejscu w umyśle zawodnika. Zawodnik musi być gotowy do ataku kiedykolwiek pojawi się na to szansa.
Jedną z głównych cech zawodników dominujących na szybkich nawierzchniach jest ich zdolność do zmniejszania lub zwiększania zamachu w zależności od szybkości nadlatującej piłki.
Atak na siatkę
Rutynowym schematem gracza typu serve & volley jest serwis na zewnątrz i zagranie pewnego woleja w otwarty kort. Po serwisie w środek, zagranie woleja w słabszą stronę lub przeciw nogom przeciwnika jest dobrym rozwiązaniem. Którykolwiek schemat gramy, serwujący powinien podążać za lotem piłki aby pokryć linię (być na tej samej połowie kortu co piłka).
Gdy gramy drugi wolej zastosowanie stop woleja lub kątowego woleja w otwarty kort powinno być skuteczne. Stop woleje z pewnością „siądą” na kortach trawiastych jednak na twardszych nawierzchniach trzeba uważać gdyż piłka zwykle odbija się wysoko dając przeciwnikowi czas na dobiegnięcie do dropshota.
Urodzeni woleiści jak Edberg czy Rafter stosowali mnóstwo rotacji przy pierwszym serwisie. Ich serwisy służyły głównie ustawieniu piłki do woleja i rzadko ich celem było zagranie wygrywającego podania. Jeśli czujesz się pewnie na woleju ta taktyka zapewnia wysoki procent pierwszego serwisu i pozwala serwującemu na dotarcie bliżej siatki do pierwszego woleja. Wymaga ona również od serwującego wysokiego poziomu sprawności fizycznej.
Zagrania po których następuje atak na siatkę (approach shots) są zwykle uderzane ze sporą siłą, w szczególności na szybkich nawierzchniach. Penetrujący slice z backhandu jest jednak również bardzo skuteczny.
Rozważ następujące fakty dotyczące approach shots:
zagrania po linii stawiają cię w lepszej pozycji do przechwycenia potencjalnych passing shotów.
atakuj forehand przeciwnika w sposób przemyślany. Większość zawodników czuje się lepiej gdy gra mijanki z forehandu.
słabsza strona powinna być atakowana bez litości.
głęboki atak przez środek redukuje potencjalne kąty dla passing shotów.
atakowanie krótszą piłką z dużym kątem może dobrze działać na trawie
Gra przeciwko atakującemu siatkę
Najłatwiej jest minąć woleistę grając po prostej. Jeśli przeciwnik zacznie antycypować (przewidywać) mijanki po prostej, kontratakujący powinien pomieszać sposoby mijania. Jedną z najlepszych dróg do otwarcia możliwości mijania jest stosowanie lobów we wczesnych fazach meczu. Jeśli przeciwnik nie „wisi brzuchem na siatce” łatwiej jest mijać go mocnym liftem lub dobrym kątem.
Kombinacja dwóch uderzeń mijających jest również dobrą taktyką. Pierwsze uderzenie przeważnie „wsadzamy” przeciwnikowi po krosie czekając na słabszy wolej po którym możemy minąć po prostej. Dodatkowo, istnieje spore prawdopodobieństwo że przeciwnik pomyli się już przy pierwszym woleju.
Gdy mamy jakieś wątpliwości, potężne uderzenie prosto w przeciwnika często zmusi go do błędu. Loby grane topspinem są integralną częścią współczesnej gry i stanowią zabójczą alternatywę dla passing shotów.
Tenis na szybkich nawierzchniach: uwagi ogólne
Zawodnicy całego kortu nie posiadający nadzwyczajnej broni mogą odnosić sukcesy na szybkich kortach ponieważ nawierzchnia uczyni ich uderzenia skuteczniejszymi. Mogą użyć siły przeciwnika w większym stopniu niż na wolnych nawierzchniach.
Tenisiści grający zbyt defensywnie nie radzą sobie na szybkich kortach, natomiast odważni rywale (niekoniecznie płynnie rozbudowujący swoje ataki) mają szansę na sukces.
Uderzanie piłki wznoszącej i zabieranie czasu przeciwnikowi na reakcję działa doskonale. Trudniej jest grać uderzeniami, które po ko?le odbijają się wysoko (poza strefę komfortowego uderzenia przeciwnika). Jednakże zmniejszenie kozła poprzez grę slicem jest bardzo skuteczne.
Zwróć uwagę na szczególną koncentrację we wczesnych fazach gemów. To ważne jeśli chcesz by gra układała się po twojej myśli (momentum establishment). Gdy serwujesz, wczesne prowadzenie w gemie pozwala uniknąć wielu problemów. Gdy returnujesz, walcz o utrzymanie się w wymianie. Możesz być nieco bardziej agresywny gdy pojawi się okazja do przełamania.
Twoja postawa nabiera szczególnego znaczenia gdy grasz na trawie (także sztucznej). Jest naprawdę szybko, poruszanie się może wychodzić mało zgrabnie i piłka może odbijać się mało regularnie. Podejd? do tych warunków jak do wyzwania i ciesz się nimi.
Jakakolwiek kombinacja szybkich kortów, wysokości nad poziomem morza i szybkich piłek może powodować utratę kontroli nad piłką. Naciągnięcie rakiety z większą siłą niż na wolnych kortach jest warte poeksperymentowania.
Gra w debla jest bardzo skutecznym sposobem rozwijania i utrzymywania umiejętności potrzebnych do dobrej gry na szybkich kortach. Siła, szybkość i atletycyzm w wyrównanych pojedynkach nabierają szczególnego znaczenia.
Ci, którzy mają odwagę uderzyć i zaatakować, narzucając przeciwnikowi własne rozwiązania zamiast reagować na to co przeciwnik ma do zaoferowania, są często zwycięzcami tych najważniejszych meczów rozgrywanych w niedzielne popołudnia.
Opracował i tłumaczył Krystian Pfeiffer
