Sprzet tenisowy

fot. Wikipedia

Tenis ziemny, dawniej powszechnie uważany za sport zarezerwowany dla dżentelmenów biegających po korcie w eleganckich długich spodniach i koszulach, stopniowo ewoluował i obecnie należy do najpopularniejszych sportów zawodowych jak i rekreacyjnych na całym świecie. Niewątpliwym plusem tenisa ziemnego jest fakt, że może go uprawiać praktycznie każdy bez względu na wiek czy warunki fizyczne. Także sprzęt do gry w tenisa stał się ogólnie dostępny i mniej kosztowny. Wbrew pozorom wybór odpowiedniej rakiety oraz stroju ma spore znaczenie i wydatnie może podnieść komfort gry i tym samym mieć wpływ na nasze wyniki na korcie tenisowym. Poniżej postaramy się przedstawić na co zwrócić główną uwagę przy doborze odpowiedniego sprzętu oraz ubioru. Zapraszamy również na nasze forum, gdzie możecie się podzielić Waszymi spostrzeżeniami na temat używanych przez Was rakiet czy piłek lub zadać pytanie w razie wątpliwości przy wyborze sprzętu do gry.

Rakieta tenisowa

Producenci

Jeżeli nie posiadamy jeszcze rakiety tenisowej ani nie mamy od kogo jej pożyczyć na czas gry, to jest to jedyna rzecz obok piłki, którą musimy nabyć przed wyjściem na kort. Na początku ery tenisa grano drewnianymi rakietami, następnie pojawiły się rakiety metalowe, a obecnie do ich produkcji stosuje się lżejsze tworzywa takie jak grafit czy tytan. Wybór rakiet tenisowych w dzisiejszych czasach jest ogromny i na pewno każdy powinien znaleźć taką, która będzie doskonale współpracować z jego ręką i resztą ciała. Wiodącymi producentami rakiet tenisowych są takie uznane marki jak Wilson, Head, Babolat, Yonex, Dunlop oraz Prince.

Cena rakiety

Jeśli chodzi o koszt zakupu rakiety to w tej kwestii istnieje duża rozbieżność. Od prostych rakiet sprzedawanych w supermarkecie w cenie 50 zł po rakiety w pełni profesjonalne, używane przez zawodowych tenisistów, z masą technicznych nowinek, których ceny mogą przekroczyć kwotę 1500 zł. W przypadku wyboru rakiety, cena nie powinna być decydującym czynnikiem i stwierdzenie, że im droższy towar tym lepszy, w tym wypadku nie zawsze się sprawdza. Najważniejsze jest bowiem dostosowanie rakiety do naszego poziomu i stylu gry oraz do warunków fizycznych. Jeżeli jesteśmy początkującymi tenisistami to na pewno nie warto porywać się na drogi, profesjonalny sprzęt, który może bardziej przeszkadzać w grze niż pomagać, jeżeli nie będzie dobrze dobrany. Na początku naszej przygody z tenisem większość rakiet będzie nam się wydawać taka sama i dopiero wraz z nabywanym doświadczeniem na korcie będziemy mogli zauważyć wyraźne różnice. Generalnie rozpoczynając przygodę z tenisem możemy kupić dobrej jakości rakietę uniwersalną w cenie 400-600 zł. Warto jednak trochę dopłacić i poszukać rakiety dostosowanej do naszych predyspozycji w przedziale cenowym 700-900 zł. Jest to wydatek jednorazowy na kilka lat, a pozwoli nam się cieszyć komfortem gry i lepszym czuciem uderzeń. Niektóre sklepy oferują wypożyczenie sprzętu przed zakupem, tak żeby gracz mógł się dokładnie zapoznać ze specyfiką rakiety. Jeżeli mamy taką możliwość, to na pewno warto z niej skorzystać, gdyż może ona nam zaoszczędzić sporo pieniędzy i nerwów, gdy kupimy drogą rakietę, która nie spełni naszych oczekiwań.

Ogólne parametry

Według przepisów długość rakiety (ramy i uchwytu) nie może przekraczać 73,66 cm, a jej szerokość 31,75 cm. Oczywiście nie musimy biegać z miarką i mierzyć każdej rakiety, czy spełnia powyższe wymagania, gdyż producenci przy ich produkcji już wzięli owe wymagania pod uwagę. Nie mniej jednak rozbieżności pod względem wielkości rakiety bywają spore i każdemu będzie odpowiadać inna długość uchwytu czy średnica ramy. Podobnie sprawa ma się z wagą rakiety, która nie powinna przekroczyć 340 g.

Wiek i warunki fizyczne tenisisty

Zastanawiając się nad odpowiednim wyborem trzeba wziąć pod uwagę wiek tenisisty, siłę fizyczną i technikę gry. Najmniejsze i najlżejsze rakiety są przeznaczone dla najmłodszych dzieci, w wieku 3-7 lat. Mają one przeważnie krótszy uchwyt, cienką rączkę i nieproporcjonalnie dużą główkę rakiety. Większość rodziców popełnia błąd kupując dziecku rakietę na wyrost, tak żeby służyła mu na dłużej. Granie zbyt dużą i ciężką rakietą może bowiem jedynie zahamować rozwój talentu i prowadzić do kontuzji. Warto więc wziąć pod uwagę zakup używanej rakiety. Dzieci w wieku 4-5 lat powinny grać najkrótszymi rakietami tenisowymi o długości 50-55 cm, w wieku 5-6 lat o długości 55-60 cm, w wieku 7-9 lat rakietami o długości 60-64 cm, a w wieku 10-12 lat rakietami o długości 64-68 cm. Nie należy jednak patrzeć jedynie na wiek, gdyż każde dziecko rozwija się inaczej i trzeba tutaj zwrócić również uwagę na jego wzrost i warunki fizyczne. Starsze dzieci i dorośli mogą wybierać spośród cięższych i większych rakiet, zapewniających możliwość mocniejszego i dokładniejszego uderzenia piłki.

Waga rakiety i grubość rączki

Cięższe rakiety są bardziej wymagające dla gracza i nie polecamy ich we wczesnych fazach tenisowego wtajemniczenia. Na początek lepiej wybrać lżejszą rakietę, która nie wymaga od gracza tak dużych umiejętności (250-280 g). Zawodowcy potrafią zauważyć różnicę w grze po każdym gramie dodanym do rakiety. Jeśli chodzi o grubość rączki to ważne jest, aby rakietę można było dokładnie objąć dłonią i palcami i tutaj występują dwa standardowe rozmiary grubości : 3 (cieńsza rączka) i 4 (grubsza rączka).

Wielkość główki i grubość ramy

Jeśli chodzi o precyzję gry i moc uderzeń to główny wpływ mają na to wielkość główki i grubość ramy. Im główka jest większa tym łatwiej uderzyć dokładnie piłkę, gdyż większy jest tzw. obszar czystego trafienia (ang. „sweet spot”). Zawodowcy używają jednak mniejszych główek, zapewniających bardziej precyzyjne uderzenia. Podobnie sprawa ma się z grubością ramy. Im grubsza tym łatwiej uderzyć mocniej piłkę, ale z kolei obniża się precyzja uderzeń. Dlatego też cieńszymi rakietami grają przeważnie zawodowcy i osoby bardziej doświadczone. Pozwalają one lepiej kontrolować uderzenie, ale z kolei aby mocniej uderzyć piłkę, musimy włożyć w uderzenie więcej siły niż w przypadku rakiet z grubszą ramą. Trzeba pamiętać, że nieumiejętne posługiwanie się takimi rakietami może prowadzić do kontuzji nadgarstka, barku czy stawu łokciowego (kontuzja zwana łokciem tenisisty). Jeżeli nie dysponujemy odpowiednią siłą fizyczną i gramy jedynie od czasu do czasu to najlepszym wyjściem są grubsze rakiety, które nie wymagają od gracza wkładania wielkiej siły w uderzenie i wykonywania dużego zamachu. Długość rakiety ma z kolei wpływ na rotację piłki (im dłuższa rakieta, tym większą rotację możemy nadać piłce).

Sztywność ramy i tłumienie drgań

Jeśli chodzi o ramę rakiety to warto też zwrócić uwagę na jej sztywność, która również ma wpływ na precyzję uderzeń. Minusem są tu jednak większe drgania jakie podczas uderzenia wędrują z rakiety na rękę i mogą prowadzić do kontuzji. Żeby ograniczyć ten problem, na struny (w dolnej części główki) nakładane są specjalne małe gumowe nakładki (tzw. tłumiki drgań), które częściowo tłumią nadmierne drgania i mogą mieć różną formę i kształt. Większość rakiet posiada je od razu przy zakupie. Jeśli jednak jest inaczej lub się nam zgubią albo ulegną zniszczeniu to można je bez problemu dokupić w sklepie ze sprzętem tenisowym. Najnowocześniejsze rakiety posiadają elektroniczne systemy tłumienia drgań, które pozwalają wyeliminować nawet 50% wibracji powstających podczas uderzenia. Są one jednak bardzo drogie i przeznaczone głównie dla zawodowców.

Naciąg

Większość rakiet tenisowych ma struny naciągnięte na ramę fabrycznie i jeżeli jesteśmy początkującymi tenisistami to nie powinniśmy przywiązywać do naciągu większej wagi. Z czasem jednak będziemy wstanie dostrzegać wyraźne różnice w jakości uderzeń. Należy też wziąć pod uwagę, że struny rakiety tracą po jakimś czasie swoje właściwości i jeżeli zależy nam na dobrej jakości uderzeń to naciąg co jakiś czas wymaga wymiany. Obecnie większość naciągów produkuje się z tworzyw sztucznych, ale można również spotkać naturalne naciągi, które jednak są dużo droższe. Naciągi różnią się głównie grubością strun i sposobem splatania. Sami możemy zdecydować ile strun znajdzie się na główce rakiety, ale ich liczba powinna się mieścić w granicach 14 (zapewniają największą rotację piłki, ale są z kolei mniej precyzyjne i żywotne) do 18 strun (najmniejsza rotacja, największa żywotność i precyzja). Na potrzeby jednej rakiety zużywa się ok. 12 m naciągu i odbywa się to za pomocą specjalnej maszyny. Obecnie można znaleźć wiele punktów serwisowych, które specjalizują się w naciąganiu rakiet. Producenci zwykle podają z jaką siłą powinny być naciągane rakiety i zależy to generalnie od grubości ramy rakiety. Jedni gracze lubią naciągi słabiej naciągnięte, przez co są również bardziej elastyczne. Inni preferują naciągi niemal sztywne, które jednak wymagają od gracza nienagannej techniki i pozwalają mocniej uderzyć piłkę. Najlepsi gracze mają naciągane struny z dokładności do kilku gramów. 12 metrów naciągu kosztuje od 20 zł do nawet 200 zł (struny naturalne). Producenci oferują też naciąg pakowany w szpulach od 100 do 220 m, gdzie cena może sięgnąć prawie 1500 zł.

Owijka

Owijka jest to materiał (zazwyczaj sztuczny), który pokrywa rączkę rakiety i zapewnia lepszy chwyt. Na rynku są dostępne dwa rodzaje owijek, tzw. bazowe i cienkie. Owijki bazowe ściśle przylegają do rączki rakiety i każda nowa rakieta ma już ją nawiniętą. Po jakimś czasie zaczyna się ona jednak ścierać i rakieta może zacząć się nam ślizgać w dłoni, przez co mamy gorszy chwyt i odbić się to może na jakości uderzeń. Do wyboru mamy wtedy dwa wyjścia : wymianę owijki bazowej na nową lub owinięcie jej owijką cienką, które są dużo tańsze, ale wystarczają zwykle jedynie na kilka gier.

Podsumowanie

Jak widzicie rakieta ma masę elementów, które mają wpływ na komfort gry i nie da się polecić jednej rakiety odpowiedniej dla każdego. My przedstawiliśmy ogólną ich charakterystykę i na pewno warto przed zakupem poradzić się doświadczonego i uczciwego sprzedawcy lub zapytać o opinię na naszym forum dyskusyjnym.

Piłka tenisowa

Ogólne parametry i producenci piłek

Drugim elementem niezbędnym do gry w tenisa jest piłka. Również w tym przypadku technika poszła bardzo do przodu i obecnie na rynku jest cała masa piłek tenisowych do wyboru. Według oficjalnych przepisów piłka powinna być koloru białego lub żółtego. Ich średnica powinna się mieścić w granicach 6,35 cm a 6,67 cm, a ich waga między 56,7 g a 58,5 g. Producentami piłek są przeważnie firmy zajmujące się też produkcją rakiet. Do największych producentów możemy zaliczyć takie firmy jak : Wilson, Slazenger, Head, Babolat, Yonex oraz Dunlop. Cena jednej piłki waha się w granicach 6-15 zł. Producenci zwykle sprzedają piłki w plastikowych tubach pakowanych po 3-4 sztuki. Spotkać można również piłki pakowane po kilkadziesiąt sztuk w workach lub plastikowych wiaderkach. W wypadku piłek cena generalnie odpowiada jakości i żywotności piłek, więc nie warto w tej kwestii zbytnio oszczędzać. Pod uwagę warto wziąć jednak także kilka innych istotnych czynników.

Wiek tenisisty i rodzaj nawierzchni

Jeżeli chodzi o wielkość piłki to tutaj wpływ na wybór powinien mieć wiek tenisisty oraz rodzaj nawierzchni na jakiej gramy. Na szczęście większość producentów piłek podaje na opakowaniu ich szczegółowe zastosowanie. Najmniejsze piłki są przeznaczone dla najmłodszych graczy i są one zazwyczaj bardziej miękkie (tzw. niskociśnieniowe) od standardowych. Niskie ciśnienie w piłce pozwala na znaczne zwiększenie czasu kontaktu piłki z powierzchnią strun rakiety, dzięki czemu dziecko ma większą kontrolę nad piłką. Ponadto piłka taka niżej odbija się od kortu przez co ułatwia małym tenisistom uderzenie piłki. W początkowej fazie nauki najmłodszych adeptów tenisa (3-5 lat) można również używać piłek gąbkowych. Są one większe od standardowych piłek, ale również dużo lżejsze. Rozmiar, waga oraz materiał z jakiego są wykonane piłki gąbkowe sprawiają, że dziecku łatwiej na początku nauki trafić w piłkę i istnieje mniejsze prawdopodobieństwo kontuzji. Na korty ziemne w celu przyśpieszenia gry używa się piłek mniej puszystych i twardszych, na korty trawiaste i halowe piłek trochę większych od standardowych.

Piłki bezciśnieniowe

Piłki tenisowe pod względem żywotności oraz komfortu i czucia piłki dzielą się na bezciśnieniowe i ciśnieniowe. Generalnie piłki bezciśnieniowe polecane są graczom początkującym i średnio zaawansowanym oraz tym, którzy grają mniej często. Cechują się one brakiem podwyższonego ciśnienia wewnątrz piłki, większą wagą i twardością od piłek ciśnieniowych oraz większą grubością materiału, z którego wykonana jest piłka. Zapewnia to odpowiedni poziom odkształcenia piłki, dzięki czemu piłka odbija się prawidłowo od strun rakiety oraz kortu. Najważniejszą jednak cechą i zaletą zarazem jest fakt, że bez względu na czas używania piłek bezciśnieniowych nie zmienia się znacząco wysokość odbicia piłki od kortu. Wpływ na wspomnianą wysokość może mieć jedynie ścieranie się materiału pokrywającego piłkę. Piłki bezciśnieniowe mają jednak pewną wadę, polegającą na tym, że przy uderzeniu z odpowiednią siłą piłka zamiast przyśpieszyć, może zwolnić. Odpowiada za to tzw. punkt krytyczny zdeformowania piłki, który jest związany z właściwościami dynamicznymi materiałów użytych do produkcji tego rodzaju piłek. Dlatego też piłki bezciśnieniowe polecane są głównie osobom grającym z małą i średnią siłą.

Piłki ciśnieniowe

Piłki ciśnieniowe pakowane są hermetycznie do puszek lub plastikowych pudeł, dzięki czemu piłka aż do momentu otworzenia pojemnika zachowuje swoje wewnętrzne ciśnienie. Piłki te po jakimś czasie (kilka tygodni) tracą częściowo swoje ciśnienie przez co odbijają się niżej od podłoża i stają się wolniejsze podczas gry. Z tego powodu piłki ciśnieniowe używane są głównie przez zawodowych tenisistów, a także przez amatorów grających często i na dobrym poziomie. Obie grupy tenisistów niszczą zwykle zewnętrzną część piłki i wymieniają piłki na nowe zanim stracą swoje prawidłowe ciśnienie. Zaletą piłek ciśnieniowych jest możliwość mocniejszego i bardziej precyzyjnego uderzenia piłki niż w przypadku piłek bezciśnieniowych. Świetnie nadają się również do treningu, gdyż mamy wybór między piłkami o różnym ciśnieniu wewnętrznym. Producenci piłek ciśnieniowych stale zwiększają ich żywotność, przez zastosowanie coraz to nowocześniejszych materiałów i niektóre modele nie odbiegają znacząco pod względem żywotności piłkom bezciśnieniowym.

Strój tenisisty

Czapka, chusta lub frotka

Jeżeli gramy przy wysokiej temperaturze i pełnym słońcu warto się zaopatrzyć w odpowiednie nakrycie głowy. Może to być czapka z daszkiem, chusta lub sam daszek. Najlepiej gdy są one jasnego koloru. daszek Chronią wtedy głowę przed przegrzaniem, a daszek dodatkowo ochrania twarz i oczy przed promieniami słonecznymi, co ma znaczenie szczególnie gdy gramy pod słońce. Zwrócić należy również uwagę na materiał z jakiego wykonana jest czapka czy chusta. Najlepiej jak jest to materiał syntetyczny lub siateczkowaty, który zapewni głowie zawodnika odpowiedni przepływ powietrza i odprowadzanie potu na zewnątrz. Zakładając czapkę musimy pamiętać aby nie była ona zbyt ściśnięta na głowie ani nie leżała zbyt luźno, gdyż może nam spaść z głowy podczas gry. Również daszek powinien być tak ustawiony, żeby nie skracał nam zbytnio pola widzenia. Na głowę można również założyć bawełnianą opaskę, która będzie wchłaniać pot z czoła. Taka opaska również polecana jest do założenia na przedramię (tzw. frotka). Zapobiega ona spływaniu potu z ręki na dłoń i częściowo go pochłania, a także umożliwia wytarcie potu z twarzy oraz czoła. Nie należy też zapominać o zabraniu bawełnianego ręcznika.

Koszulka

Dawniej zawodnicy biegali po kortach w eleganckich koszulach z długim rękawem. Obecnie w tej kwestii panuje prawdziwa dowolność. Od klasycznych bawełnianych koszulek z kołnierzykiem po nowoczesne koszulki z syntetycznych materiałów bez rękawów. Również w kwestii koloru (poza Wimbledonem, gdzie obowiązuje białe ubarwienie stroju) panuje pełna dowolność. Jeżeli jednak przyjdzie nam grać w wysokiej temperaturze, to zdecydowanie polecamy jasne kolory, które nie pochłaniają promieni słonecznych i nagrzewają się wolniej niż ciemne barwy. W upalne dni lepiej założyć koszulkę z syntetycznego materiału (np. poliestru), który zamiast wchłaniać pot (jak to ma miejsce w przypadku koszulek bawełnianych), odprowadza prawie całą wilgoć na zewnątrz ciała i dodatkowo zapewnia prawidłowy przepływ powietrza. Jeśli chodzi o krój koszulki to najważniejszą kwestią jest zapewnie pełnej swobody ruchów. Nie może więc być ona ani za ciasna ani zbyt luźna. Jeżeli planujemy dłuższą grę warto zabrać na kort więcej jak jedną koszulkę.

Spodenki lub spódniczka

W przypadku spodenek także panuje obecnie duża dowolność w doborze materiału, długości i koloru. Jeżeli jednak gramy przy wysokiej temperaturze to warto ubrać krótsze, jaśniejsze spodenki z „oddychającego” syntetycznego materiału. Najważniejsze, aby były dobrze dopasowane i nie przeszkadzały podczas gry, czyli przede wszystkim nie krępowały ruchów. Najlepiej jak będą również posiadać odpowiednio głębokie kieszenie tak, żeby zmieściła się w nich piłka. Tu też trzeba zwrócić uwagę na to, żeby piłka nie wypadła nam z kieszeni podczas gry lub zbytnio nie uwierała nas w nogę. W przypadku pań sprawa ma się podobnie, tylko piłkę zazwyczaj chowa się pod spódniczkę, przez co nie powinna być ona ani zbyt luźna ani zbyt obcisła.

Skarpetki

Z pozoru błahy element tenisowego stroju, nieodpowiednio dobrany może bardzo przeszkadzać w grze. Stopy podczas intensywnego wysiłku mogą wypocić nawet do pół litra wody. Lepiej jest więc ubrać skarpetki z syntetycznego materiału, które zapobiegną powstawaniu bolesnych pęcherzy i zapewnią stopom odpowiedni przepływ powietrza. Powinny one być też grubsze w okolicach palców oraz stóp, co zapobiegnie ich obtarciu. Co do długości to najlepiej jak będą sięgać poza kostkę i oczywiście powinny być dobrane pod względem rozmiaru, aby nie były zbyt małe ani zbyt luźne. Planując dłuższy pobyt na korcie warto zabrać więcej jak jedną parę skarpetek.

Obuwie

Prawidłowy dobór obuwia jest prawie tak ważny jak wybór rakiety. Tak jak w przypadku pozostałych elementów stroju jedynym czynnikiem jest pogoda, tak w przypadku obuwia powinniśmy wziąć pod uwagę również nawierzchnię na jakiej gramy. Największe firmy odzieżowe produkujące obuwie sportowe oferują szereg modeli przeznaczonych do gry w tenisa ziemnego. Zazwyczaj na podeszwie umieszczają również oznaczenie na jaką nawierzchnię dane obuwie nadaje się najlepiej. Buty przeznaczone do gry na kortach ziemnych charakteryzują się głębszym bieżnikowaniem, które ułatwia wykonywanie ślizgów i utrzymanie równowagi przy gwałtownych zwrotach. Posiadają one również zaokrąglone krawędzie przez co nie tworzą głębokich śladów na korcie. Obuwie stworzone z myślą o kortach twardych i halowych mają z kolei bardziej płaską podeszwę (zazwyczaj jasnego koloru), która zapewnia lepszą przyczepność. Obecnie buty do gry w tenisa produkowane są zarówno ze skóry jak i tworzyw sztucznych. Powinny być tak dobrane, aby nie były zbyt luźne i nie krępowały ruchów stawu skokowego. Sznurówki powinny być na tyle długie, aby umożliwiały mocne zasznurowanie butów. Zazwyczaj obuwie tenisowe posiada dodatkowe wzmocnienia w najbardziej narażonych na zużycie miejscach, czyli w okolicach palców, pięty i w punktach spojenia podeszwy z resztą buta. Buty powinny też zapewnić stopom odpowiedni przepływ powietrza i umożliwiać odparowanie potu, więc warto wybrać model z siatką. Ceny obuwia tenisowego wahają się w granicach 150-300 zł.

Dres

Jeżeli wybieramy się grać w tenisa w chłodniejsze dni lub na nieklimatyzowaną halę to warto przed wejściem na kort zaopatrzyć się w dwuczęściowy dres z syntetycznego materiału, który ułatwi utrzymanie prawidłowej temperatury ciała. Spodnie powinny mieć ściągacz w pasie i być luźniejsze u dołu. Lepiej jak nie będą też zbyt obcisłe. Bluza z kolei powinna być lekka, najlepiej dwuwarstwowa i zaopatrzona w zamek błyskawiczny rozpinany na całej długości. Najważniejsze żeby dres nie krępował ruchów i chronił nas od wiatru. Czapka zimowa na głowę w bardziej chłodne dni to też nie najgorsze rozwiązanie jeżeli chcemy zapobiec późniejszemu przeziębieniu.

Torba

Jeżeli chcemy upchać rakietę oraz cały strój w jedną torbę to powinna być ona odpowiednio duża. Nie zapomnijmy też o zabraniu butelki z wodą mineralną (koniecznie nie gazowaną) oraz ręcznika. Warto poszukać torby z osobną kieszenią na obuwie. Generalnie im więcej dodatkowych kieszeni, tym łatwiej będzie nam znaleźć w torbie to czego szukamy i uniknąć pomieszania czystej i brudnej odzieży. Torba powinna być uszyta z mocnego materiału i posiadać dodatkowy, regulowany pasek do noszenia na ramieniu. Koszt takiej torby to ok. 300-500 zł. W sprzedaży są również specjalne torby (tzw. termowagi) stworzone z myślą o tenisistach. Mają one kształt przystosowany do noszenia rakiet tenisowych i mogą pomieścić w zależności od modelu od 2 do nawet 10 rakiet. Oprócz tego mają zazwyczaj przegrody umożliwiające zabranie na kort obuwia oraz stroju. Niektóre modele mają paski umożliwiające założenie torby tak jak plecak. Koszt takiej torby to ok. 100-250 zł.